Ακράτεια ούρων. Γυναικείο προνόμιο;

Η ακράτεια ούρων είναι ένα συχνό πρόβλημα υγείας με σοβαρές ψυχοκοινωνικές προεκτάσεις και επιβαρυντική επίδραση στην ποιότητα ζωής των γυναικών.

Η ακράτεια ούρων είναι ένα συχνό πρόβλημα υγείας με σοβαρές ψυχοκοινωνικές προεκτάσεις και επιβαρυντική επίδραση στην ποιότητα ζωής των γυναικών. Το πρόβλημα δυστυχώς σπάνια δηλώνεται αυθορμήτως από την ασθενή και σπάνια αναζητείται με κατάλληλες ερωτήσεις από τον ιατρό. Οι μη εξοικειωμένοι με το πρόβλημα ιατροί αποτυγχάνουν να αποκαλύψουν το πρόβλημα και συνεπώς χάνεται η ευκαιρία να βοηθηθεί η πάσχουσα.

Η επιτακτική ακράτεια αποτελεί την πιο συχνή μορφή ακράτειας ούρων που εκδηλώνεται στην εμμηνόπαυση.

ΟΡΙΣΜΟΣ
Επιτακτική ακράτεια ούρων ορίζεται η ακράτεια που συνοδεύεται από ξαφνική και έντονη επιθυμία για ούρηση (έπειξη).

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Οι ανεξέλεγκτες συσπάσεις του εξωστήρα μυός που βρίσκεται στο τοίχωμα της ουροδόχου κύστης. Η υπερδραστηριότητα του εξωστήρα εκδηλώνεται με:

• επιτακτική ούρηση
• συχνουρία
• νυκτουρία
• απώλεια ούρων (όταν η πρόσβαση στην τουαλέτα αργήσει).

Η υπερδραστηριότητα του εξωστήρα είναι ιδιοπαθής ή μπορεί να οφείλεται σε φλεγμονή, λιθίαση, νευρολογική βλάβη ή νεοπλασία.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΑΚΡΑΤΕΙΑ

• Εμμηνόπαυση/ηλικία
• Εγκυμοσύνες/τοκετοί
• Δυσκοιλιότητα
• Παχυσαρκία
• Φλεγμονές
• Κάπνισμα
• Υστερεκτομή
• Υπερβολική παραγωγή ούρων (υπερκατανάλωση ύδατος, ενδοκρινοπάθειες)

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΟΥΡΗΣΗ/ΣΥΧΝΟΥΡΙΑ
Ιστορικό, κλινική εξέταση, εξέταση των ούρων, εκτίμηση του υπολείμματος ούρησης (ποσότητα ούρων εντός της ουροδόχου κύστεως αμέσως μετά την ούρηση), ημερολόγιο ούρησης, προηγούμενες θεραπείες κ.α.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Συζητείται η φύση του προβλήματος, η χρονιότητα, η συχνότητα, η συσχέτιση με επιβαρυντικούς ή ευεργετικούς παράγοντες, οι μέθοδοι προσαρμογής της ασθενούς στο πρόβλημα, προηγούμενες θεραπευτικές επεμβάσεις (χειρουργεία, φάρμακα). Αναζητούνται πληροφορίες για τη γενικότερη κατάσταση της υγείας της ασθενούς.

Ενδιαφέρει η ύπαρξη διαταραχών της ούρησης αποφρακτικού ή ερεθιστικού τύπου.
Αποφρακτικές διαταραχές: διακοπτόμενη ούρηση, καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης, βραδεία ροή ούρων, υπολειμματική ούρηση, ανώμαλη ακτίνα ούρησης (λοξή πορεία ούρων, ούρηση που μοιάζει με ψεκασμό) κ.α.
Ερεθιστικές διαταραχές: δυσουρία, στραγγουρία, συχνουρία, νυκτουρία, έπειξη, άλγος υπογαστρίου κ.α.
Λοιπά Νοσήματα: σακχαρώδης διαβήτης, ενδοκρινοπάθειες, νευρολογικές βλάβες, ακτινοβολίες στην πύελο, χειρουργικές επεμβάσεις κοιλίας ή κολπικές κ.α.
Φάρμακα: οπιοειδή, αντιψυχωσικά, διουρητικά, αλκοόλ, νικοτίνη, ανταγωνιστές ασβεστίου κ.α.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
Ενδιαφέρει τον ειδικό ιατρό η εξέταση της κοιλίας, η κολπική εξέταση, ο έλεγχος των αντανακλαστικών του περινέου και η εκτίμηση της ισχύος των μυών του πυελικού εδάφους. Ιδιαίτερα, η συνύπαρξη πρόπτωσης των σπλάγχνων της πυέλου - που θα αναλυθεί σε προσεχές άρθρο - θεωρείται ότι σχετίζεται άμεσα με τα συμπτώματα υπερδραστηριότητας της ουροδόχου κύστεως.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΟΥΡΗΣΗΣ
Αποτελεί τον μοναδικό τρόπο που διαθέτουμε, ώστε να εκτιμήσουμε τη λειτουργία της ουροδόχου κύστεως σε πραγματικές συνθήκες. Αντλούνται πολύτιμες αντικειμενικές πληροφορίες για την χωρητικότητα της ουροδόχου κύστεως, την ημερήσια παραγωγή ούρων, τη συχνότητα των επεισοδίων ακράτειας και τις συνθήκες που σχετίζονται με αυτά στην καθημερινότητα της ασθενούς.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ
Η γενική ούρων αποκλείει την παρουσία λοίμωξης της ουροδόχου κύστεως που συχνά προκαλεί παρεμφερή συμπτώματα με την υπερδραστηριότητα του εξωστήρα μυός. Το αυξημένο υπόλειμμα ούρησης οδηγεί συχνά σε λοιμώξεις και διαταραχές ούρησης. Άλλες εξετάσεις απεικόνισης των ουροφόρων οδών (ακτινογραφίες, υπερηχογραφήματα, αξονικές τομογραφίες, κυστεοσκόπηση κ.α.), μπορεί να συστηθούν ανάλογα με το εξατομικευμένο ιστορικό της ασθενούς. Ο ουροδυναμικός έλεγχος αποτελεί χρήσιμο συμπλήρωμα της διαγνωστικής προσπάθειας σε ιδιαίτερες περιπτώσεις ή ενόψει χειρουργικής επέμβασης.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η αντιμετώπιση της επιτακτικής ούρησης και της συνοδού ακράτειας των ούρων επιτυγχάνεται αρκετά συχνά χωρίς τη χρήση φαρμάκων ή χειρουργικών επεμβάσεων.

• αλλαγές στον τρόπο ζωής
• τροποποίηση της δίαιτας/πρόσληψης υγρών
• "επανεκπαίδευση" της ουροδόχου κύστεως
• ασκήσεις μυών πυελικού εδάφους
• απώλεια βάρους αρκούν ώστε να σημειωθεί βελτίωση της κατάστασης της ασθενούς.

ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

• Ενημέρωση της ασθενούς για τη λειτουργία της ουροδόχου κύστεως στη φάση της πλήρωσης και κατά την ούρηση • Καθορισμένα διαστήματα μεταξύ των ουρήσεων
• Αναστολή ούρησης επί λίγα λεπτά κάθε φορά μέχρι να επιτευχθεί το επιθυμητό διάστημα μεταξύ των ουρήσεων
• Έλεγχος της έπειξης με την χρήση των μυών του περινέου ανά περίπτωση
• Περιοδική συμπλήρωση ημερολογίου ούρησης, ώστε να ελέγχεται/διαπιστώνεται η πρόοδος στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων
• Αλλαγές στην πρόσληψη υγρών (6-8 ποτήρια νερό/ημέρα, περιορισμός καφέ, αλκοόλ, αναψυκτικών, σοκολάτας, αποφυγή υγρών μετά το απόγευμα σε περιπτώσεις νυκτουρίας, διακοπή καπνίσματος, απώλεια βάρους κ.α.)
• Συχνή επαφή με τον θεράποντα ιατρό ώστε να ενισχύεται η προσπάθεια της ασθενούς και να τροποποιείται αντίστοιχα το θεραπευτικό πρόγραμμα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΥΩΝ ΠΥΕΛΙΚΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ
Η ενίσχυση μέσω της εκγύμνασης αυτού του μυϊκού συμπλέγματος, αποτελεί πολύτιμο βοήθημα στην αντιμετώπιση κάθε μορφής ακράτειας.

• Επιστρατεύουμε τους μύες που διακόπτουν με τη σύσπασή τους την ούρηση • Δεν σφίγγουμε άλλους μύες (κοιλιακοί, γλουτιαίοι)
• Αναπνέουμε κανονικά κατά τη σύσφιξη αυτών των μυών
• Επιχειρούμε να διατηρήσουμε τη σύσπαση επί 10'' για 10 επαναλήψεις, 3 φορές την ημέρα. Σκόπιμη είναι η εκγύμναση των μυών του πυελικού εδάφους σε ύπτια, καθιστή και όρθια θέση. Ορατή βελτίωση αναμένεται σε 1,5 με 2 μήνες μετά από καθημερινή άσκηση των μυών. Χρήσιμη είναι η επιστράτευση των μυών σε περιπτώσεις έπειξης για ούρηση ή πριν από κάθε κίνηση που μπορεί να προκαλέσει απώλεια ούρων (π.χ. έγερση από καθιστή θέση με γεμάτη ουροδόχο κύστη, φτάρνισμα κλπ.).

ΦΑΡΜΑΚΑ

• αντιμουσκαρινικά
• αγωνιστές β-υποδοχέων
• οιστρογόνα ΒΟΤΟΧ ΣΤΗΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ Η ενδοκυστική χορήγηση ΒΟΤΟΧ στον εξωστήρα μυ αποτελεί εξέλιξη στη θεραπεία της επιτακτικής ακράτειας ούρων που δεν βελτιώνεται με άλλες μεθόδους.

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ
Σπάνια είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση της επιτακτικής ακράτειας ούρων επεμβάσεις όπως η διευρυντική κυστεοπλαστική, η δημιουργία νεοκύστης και οι επεμβάσεις για την εκτροπή των ούρων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η υπερδραστηριότητα της ουροδόχου κύστης με τις διάφορες εκδηλώσεις της (επιτακτική ούρηση +/- ακράτεια, συχνουρία, νυκτουρία) αποτελεί πρόβλημα υγείας που μπορεί να οδηγήσει σε καταρράκωση της ποιότητας ζωής των πασχουσών. Η συνεργασία της ασθενούς με τον εξειδικευμένο ιατρό οδηγεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων σε πολύ σημαντική βελτίωση της κατάστασης των πασχουσών αρκετά συχνά χωρίς καν τη χρήση φαρμάκων.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ ΟΥΡΟΔΟΧΟΥ ΚΥΣΤΕΩΣ
Πρώτη αίσθηση: αντίληψη ύπαρξης ούρων χωρίς επιθυμία για ούρηση (50% χωρητικότητας). Αρχική επιθυμία για ούρηση: αίσθηση που οδηγεί την ασθενή να ουρήσει στην επόμενη «βολική» περίσταση. Η ούρηση μπορεί να ανασταλεί ευχερώς από την ασθενή. (75% χωρητικότητας) Ισχυρή επιθυμία για ούρηση: επίμονη επιθυμία για ούρηση χωρίς ανησυχία για απώλεια ούρων (~100% χωρητικότητας) Μέγιστη χωρητικότητα ουροδόχου κύστεως: η ασθενής αισθάνεται ανίκανη να καθυστερήσει άλλο την ούρηση.

Κωνσταντίνος Μπλάνας DRCOG, BSCCP, DFSRH
Μαιευτήρας-Γυναικολόγος "ΥΓΕΙΑΣ ΜΕΛΑΘΡΟΝ" εξειδικευμένος στην Ουρογυναικολογία